Autor: Richard Overy
-
Tytuł oryginału: Blood and Ruins: The Great Imperial War 1931-1945
Tłumaczenie: Tomasz Fiedorek
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis
Data wydania: 2025
ISBN: 978-83-8338-352-1
-
Wydanie: papierowe
Oprawa: miękka
Format: 150 x 225 mm
Liczba stron: 736
Overy analizuje, jak w konflikcie zbrojnym o tak ogromnej skali walczono, zaopatrywano wojska, finansowano wysiłek wojenny, wspierano go za pomocą masowej mobilizacji ludności i uzasadniano moralnie. Przede wszystkim jednak ukazuje ogromne koszty, jakie ponosiły walczące państwa, oraz nadzwyczajny poziom zbrodni i okrucieństw popełnianych w ramach owych projektów imperialnych. Ta wojna na śmierć i życie, toczona o przyszłość ładu światowego, była równie mordercza dla cywilów, jak i dla wojskowych.z opisu wydawcy
Drugi tom historii II wojny światowej pióra Richarda Overy’ego pt. Krew i zgliszcza. Wielka wojna imperiów 1931-1945 to obraz zmagań zbrojnych widzianych przez pryzmat polityki, propagandy, gospodarki i techniki, a co najważniejsze, z perspektywy społeczeństw i cywilów wciągniętych w tę krwawą batalię. To obraz konfliktu rzadko pojawiający się w typowych opracowaniach dotyczących II wojny światowej, nastawionych głównie na opis działań militarnych i politycznych. Książka Overy’ego jest analizą wszystkich elementów i dziedzin życia składających się na szeroko rozumiany konflikt zbrojny. W drugim tomie autor nie przedstawia już wydarzeń militarnych i politycznych, którym poświęcił pierwszą część swojej pracy. Teraz skupia się na tym, co można nazwać zapleczem frontu i wojny, a co miało ogromny wpływ na jej przebieg i rezultat.
Mamy więc tutaj do czynienia z dokładną analizą metod i sposobów prowadzenia walki oraz taktyką i strategią walczących stron. Autor omawia najważniejsze osiągnięcia techniczne i wynalazki, które znalazły zastosowanie w walce. Ocenia ich znaczenie i wpływ na przebieg walk. Szczególne role przypisuje technice radarowej i radiowej, które przyczyniły się do zwycięstwa aliantów. Zwraca też uwagę na postęp techniczny i rozwój różnych dziedzin nauki związanych z wysiłkiem militarnym. Wskazuje na czynniki i okoliczności decydujące o zwycięstwach i porażkach, zwłaszcza na rolę innowacyjności i postępu w procesie konstruowania i produkcji broni. Wiele uwagi Overy poświęca gospodarkom walczących stron. Omawia zagadnienia ekonomiczne i ich wpływ na działania militarne i polityczne. Takie kwestie jak dostęp do zasobów, masowa produkcja broni, wojna ekonomiczna to czynniki wpływające na finalny wynik zmagań militarnych.
Dużą część swojej pracy Overy poświęca zagadnieniu wojny totalnej oraz propagandzie tłumaczącej społeczeństwom zaangażowanym w konflikt cele i potrzeby prowadzonej wojny. Wydawać się to mogą rzeczy drugorzędne, okazują się być jednak istotnymi elementami wojny. Autor dotyka również kwestii kontrowersyjnych, jak zbrodnie popełnione przez armie wszystkich walczących stron, czy rasizm w armiach alianckich, zwłaszcza w armii amerykańskiej, oraz kolonialny punkt widzenia na wojnę prezentowany przez Brytyjczyków, ich przywódców politycznych i wojskowych. Poruszona zostaje też kwestia antysemityzmu i dwuznacznej postawy aliantów wobec Holokaustu oraz kontrowersji, które postawa ta wywoływała już w trakcie trwania wojny. Okazuje się bowiem, że II wojna światowa nie była czarno-biała, nie była walką dobra ze złem, jak chcielibyśmy to widzieć, i jak opisuje to większość historycznych opracowań. Overy udowadnia, że historia jak zawsze jest bardziej skomplikowana i złożona, niż nam się wydaje.
Najważniejsza wydaje się jednak ta część książki, w której Overy omawia „wojny cywilów”. II wojna światowa była bowiem pierwszym konfliktem, który na masową skalę dotknął ludność cywilną wszystkich walczących stron. Zniszczenia i ofiary ponoszone przez cywilów były tak ogromne, że przewyższały straty militarne stron walczących. Overy opisuje zaangażowanie cywilów w wysiłek zbrojny, omawiając obronę cywilną w krajach walczących oraz ruch oporu działający w okupowanej przez Niemców Europie. Niektóre z tych zagadnień są potraktowane pobieżnie, skrótowo, są też pewne błędy, zwłaszcza dotyczące sytuacji w okupowanej Polsce i Europie Środkowej. Bardzo interesująca i ważna jest też część poświęcona emocjom, psychologii wojny. To kwestia do tej pory przez historyków rzadko lub wcale nie poruszana. Takie sprawy jak nerwice wojenne czy morale społeczne miały niebagatelny wpływ na prowadzenie wojny przez zaangażowane w konflikt strony.
Okrucieństwa i zbrodnie, łamanie praw wojny przez wszystkie strony konfliktu zajmują obszerną część analizy w drugim tomie pracy Overy’ego. Mnóstwo przykładów i statystyk zawartych w książce budzi grozę. To zbrodnie na tle rasowym stały się niechlubnym, wstydliwym symbolem tej wojny: według autora była ona totalną wojną rasową i trudno się z nim nie zgodzić. Podsumowując swoje rozważania Overy pokazuje nowy porządek na świecie po zakończeniu wojny, podbudowując jednocześnie swoją tezę o II wojnie jako ostatnim wielkim konflikcie imperiów. Upadają bowiem stare imperia kolonialne, a w ich miejsce powstają nowe mocarstwa. To wynik „wielkiej wojny imperiów”, która zaczęła się w 1931 roku, a skończyła w 1945 roku, chociaż jej epilog trwał przez kolejnych kilkanaście lat. Konsekwencją był rozpad starych imperiów kolonialnych w latach 50. i 60. XX wieku. Ten epilog „wielkiej wojny” był jej przedłużeniem i zakończeniem jednocześnie.
Książka Overy’ego to wielkie kompendium wiedzy o II wojnie światowej. Drugi tom w niczym nie ustępuje pierwszej części; cechuje go wysoki poziom merytoryczny, wiele faktów i danych, świeże i kompleksowe spojrzenie na ten konflikt. Bardzo pouczająca i ważna książka, nowatorska monografia rzucająca nowe światło na wiele zagadnień związanych z II wojną światową. Tezy autora bronią się właściwie same — są doskonale argumentowane i udowadniane. Brytyjski historyk wykazał się tytaniczną pracą i kolejny raz zabłysnął oryginalnością myśli. Swoje rozważania przekazał czytelnikowi z lekkością, w jasny, zrozumiały sposób. Jego praca potrafi przykuć uwagę czytelnika na długi czas. To świetnie napisana książka.
Podsumowując, należy stwierdzić, że historia II wojny światowej pióra Richarda Overy’ego jest pierwszym tak wszechstronnym spojrzeniem na opisywany konflikt. Został on tutaj pokazany od każdej strony: politycznej, militarnej, społecznej i psychologicznej. Umiejętne przedstawienie przez autora mechanizmów i procesów oraz związków przyczynowo-skutkowych na tle szerokiej panoramy historycznej, a zarazem w wybranych zagadnieniach powoduje, że mamy do czynienia z doskonałą pracą na temat II wojny światowej. Po lekturze dwutomowej pracy Overy’ego II wojna jawi nam się jako historia, o której do tej pory, pod wieloma względami, nie mieliśmy pojęcia. To odkrywcza, oryginalna opowieść, tak dla historyków, jak i pasjonatów historii.
